Ngày nay, nhu cầu xét nghiệm ADN để xác định mối quan hệ huyết thống ngày càng phổ biến. Khác với xét nghiệm ADN hành chính, liên quan đến pháp lý, khi có nhu cầu xét nghiệm ADN dân sự, tự nguyện (chỉ để biết kết quả), khách hàng hoàn toàn có thể tự thu mẫu tại nhà dưới sự hướng dẫn của chuyên viên tư vấn. Cách thức này sẽ giúp tiết kiệm thời gian, tiền bạc cho những khách hàng có địa chỉ ở xa các trung tâm xét nghiệm.

Trong bài viết này, chúng tôi sẽ hướng dẫn chi tiết cách thực hiện quy trình thu mẫu tại nhà, từ việc chuẩn bị dụng cụ, các bước lấy mẫu, đến cách bảo quản và gửi mẫu đến phòng xét nghiệm. Với hướng dẫn cụ thể và dễ hiểu, bạn có thể tự lấy mẫu xét nghiệm ADN tại nhà để mẫu phẩm đạt chất lượng, qua đó có được kết quả chính xác nhất.

1. Các loại mẫu xét nghiệm ADN có thể tự thu tại nhà

Có rất nhiều loại mẫu sinh phẩm có thể làm xét nghiệm ADN huyết thống bao gồm: mẫu máu, mẫu nước bọt (niêm mạc miệng), mẫu gốc chân tóc, mẫu móng tay móng chân, mẫu tinh trùng – dịch sinh học, bã kẹo cao su, đầu mẩu thuốc lá, bàn chải đánh răng, đũa – thìa ăn cơm, cuống rốn khô…

Trong đó, các mẫu đáp ứng các tiêu chí như dễ lấy, dễ bảo quản và vận chuyển gồm có:

–  Mẫu tế bào niêm mạc miệng

– Mẫu tóc có chân

– Mẫu móng tay, móng chân

– Mẫu cuống rốn khô

– Một số mẫu bí mật, đặc biệt như: bã kẹo cao su, đầu mẩu thuốc lá, bàn chải đánh răng, đũa – thìa ăn cơm…

2. Hướng dẫn cách thu mẫu tế bào niêm mạc miệng để xét nghiệm ADN

a. Tại sao có thể xét nghiệm ADN từ tế bào niêm mạc miệng

Trong khoang miệng của chúng ta luôn có một lượng lớn các tế bào niêm mạc miệng (Buccal cells) bong ra liên tục. Vật chất di truyền ADN trong tế bào niêm mạc miệng là hoàn toàn tương tự như trong mẫu máu.

Do vậy, mẫu tế bào niêm mạc miệng có trong nước bọt là loại sinh phẩm dễ lấy thứ 2 (sau mẫu máu) được dùng cho phân tích ADN nhằm xác định huyết thống.

b. Cách lấy mẫu niêm mạc miệng

Khách hàng dùng 3 tăm bông sạch (loại dùng để ngoáy tai, 1 đầu trơn tròn và 1 đầu có rãnh xoắn) –> 1 đầu cầm tay (đầu có rãnh xoắn), đầu trơn tròn còn lại cho vào khóe miệng (giống như khi cho bàn chải đánh răng) –> xoay tròn đầu tăm bông vài lần để cọ vào phía trong thành má trong khoảng 10 giây là sẽ thấm đủ lượng nước bọt lẫn tế bào niêm mạc miệng ở đầu tăm bông –> sau đó bỏ 3 tăm bông vào gói giấy hoặc phong bì giấy.

Lưu ý quan trọng:

– Trước khi lấy nước bọt, có thể uống 1-2 ngụm nước lọc tráng miệng.

– Tăm bông thấm nước bọt lấy xong KHÔNG được cho vào túi nilon zip dán kín vì như vậy sẽ bị hấp hơi và vi khuẩn yếm khí sẽ nhiễm hỏng mẫu.

– Chỉ cần gói bằng giấy hoặc phong bì giấy để có độ thông khí tự nhiên, phần nước bọt sẽ bay hơi một cách tự nhiên, còn lại tế bào niêm mạc miệng sẽ bám lại ở đầu tăm bông là phần dùng tách ADN.

– Mẫu nước bọt lấy xong sẽ để bảo quản trong 7 ngày mà vẫn đảm bảo chất lượng của mẫu –> khoảng thời gian này đủ để khách hàng có thể tự lấy mẫu nước bọt tại nhà và gửi mẫu qua chuyển phát EMS bưu điện hoặc mang trực tiếp tới Trung tâm xét nghiệm.

3. Hướng dẫn cách thu mẫu tóc để xét nghiệm ADN

a. Tại sao có thể xét nghiệm ADN từ mẫu tóc (bao gồm cả lông, râu)

Cấu tạo sợi tóc gồm nang tóc chứa gốc chân tóc ở dưới da đầu và thân tóc phía trên da đầu.

Xét nghiệm ADN bằng mẫu tóc là kỹ thuật phân tích ADN mới, dễ thu mẫu, không gây đau và vẫn đảm bảo độ chính xác của xét nghiệm huyết thống.

So với lấy mẫu máu và mẫu niêm mạc miệng, việc lấy mẫu gốc chân tóc cũng có đôi chút khó khăn nếu dùng tay để nhổ vì khả năng sẽ không có được gốc chân tóc, phần cấu trúc quan trọng có chứa ADN của tóc.

b. Cách lấy mẫu tóc

Vệ sinh và lau khô dụng cụ nhổ tóc (nhíp) trước khi thu mẫu. Khách hàng dùng nhíp để nhổ từ từ từng sợi để đảm bảo rằng có được phần gốc chân tóc dạng chấm tròn nhỏ li ti, hơi dính lại khi để lên tờ giấy.

Số lượng sợi tóc tối thiểu cần nhổ là 5-6 sợi có cả gốc tóc.

Sau khi nhổ xong, gói mẫu tóc bằng giấy hoặc bỏ vào phong bì giấy để có sự thông khí tự nhiên, tránh làm hỏng mẫu.

Lưu ý quan trọng:

– Mẫu để khô tự nhiên bảo quản vào giấy sạch (giấy ăn, giấy viết,….) hoặc phong bì, không để mẫu vào túi nilong hoặc túi zip, không chạm tay vào mẫu.

– Thời gian bảo quản: từ vài tháng đến 1 năm

– Đặc biệt: Tóc bắt buộc phải nhổ trực tiếp và có gốc chân tóc. Tóc được cắt không có gốc chân, tóc tự rụng sẽ không tính là mẫu đạt chuẩn.

4. Hướng dẫn cách thu mẫu móng tay để xét nghiệm ADN

a. Tại sao có thể xét nghiệm ADN từ mẫu móng tay (bao gồm cả móng chân)

Đối với người lớn, móng tay khoảng 1 tuần không cắt thì có thể cắt 5-6 mảnh móng tay để làm xét nghiệm ADN.

Công nghệ hiện nay cho phép tách ADN từ móng tay hoặc móng chân. Tuy nhiên do mức độ sừng hóa cao nên kỹ thuật xét nghiệm huyết thống bằng mẫu móng tay sẽ thực hiện lâu hơn, quy trình tách ADN từ móng cũng khó hơn và dễ bị nhiễm mẫu nếu như không vệ sinh móng tay móng chân sạch sẽ.

b. Cách lấy mẫu móng tay

– Vệ sinh đầu bấm sạch sẽ, lau khô trước khi lấy mẫu. Cắt khoảng 5-6 mảnh móng tay được cắt từ 5-6 ngón tay (đối với trẻ nhỏ thì có thể cắt ở cả 2 bàn tay do móng tay ở giai đoạn này mỏng hơn người lớn).

– Mẫu để khô tự nhiên bảo quản vào giấy sạch (giấy ăn, giấy viết,….) hoặc phong bì, không để mẫu vào túi nilong hoặc túi zip, không chạm tay vào mẫu.

– Thời gian bảo quản: từ vài tháng đến 1 năm

– Chất lượng đạt: Mẫu móng tay không bị sừng hóa nhiều, ít bị bẩn, không bị nấm mốc.

Lưu ý quan trọng:

– Khi lấy mẫu móng tay, cắt lần lượt từng người xong rồi mới lấy người tiếp theo.

– Không nhặt móng tay từ sàn nhà vì dễ bị lẫn mẫu.

– Đối với người già từ 60 tuổi trở lên, do mức độ sừng hóa của móng cao nên ưu tiên lấy các loại mẫu khác như máu, nước bọt hoặc nhổ gốc chân tóc.

5. Hướng dẫn cách thu mẫu cuống rốn khô để xét nghiệm ADN

a. Tại sao có thể xét nghiệm ADN từ mẫu cuống rốn khô

Trẻ sơ sinh thường rất non nớt và nhạy cảm, các mẫu thu khác như tóc hay móng tay rất ít, mỏng và nhỏ nên thường khá là khó khăn trong việc thu thập. Vì vậy, mẫu cuống rốn được nhiều người lựa chọn khi xét nghiệm ADN cho trẻ sơ sinh

Các mẫu sinh học như máu, tóc có chân, móng chân, móng tay, cuống rốn… đều cho ra kết quả xét nghiệm ADN với độ chính xác như nhau và đều là 99,999999% do được hưởng di truyền từ cha và mẹ giống nhau.

b. Cách lấy mẫu cuống rốn khô

Ngay sau khi rốn của bé rụng (sau 8-10 ngày sau sinh) thì thu thập cuống rốn đó để tiến hành xét nghiệm ADN. Mẫu cuống rốn có thời gian lưu rất lâu nên thuận tiện cho các bạn những lúc bận rộn chưa có thời gian đến trung tâm để làm ngay.

Để chất lượng mẫu đảm bảo và cho kết quả chính xác nhất, bạn hãy làm theo 3 bước sau:

– Bước 1: Trước khi thu mẫu

Chuẩn bị một tờ giấy trắng sạch hoặc một chiếc khăn sạch khô, 1 chiếc máy sấy.

– Bước 2: Tiến hành thu mẫu cuống rốn

Trẻ sơ sinh đã rụng rốn (có sẵn cuống rốn khô): Cho vào tờ giấy/khăn sạch gấp lại.
Nếu cuống rốn vẫn còn ướt có thể dùng máy sấy để ở chế độ gió, cách xa phong bì đựng mẫu 10 -15cm. Cho tờ giấy/khăn đã gấp trên vào phong bì và dán lại.

– Bước 3: Gửi mẫu đến NOVAGEN để xét nghiệm và nhận kết quả nhanh nhất

Lưu ý quan trọng: 

– Mẫu cuống rốn sẽ cần đảm bảo phần bên trong khi cắt ra phải còn lõi màu trắng, không bị quắt lại, không nấm mốc.

– Nên lấy cả hoặc cắt khoảng >1cm cuống rốn khô, sạch, đã rụng.

– Gói cẩn thận bằng giấy học sinh hoặc giấy A4 –> viết thông tin của con ở bên ngoài, sau đó bỏ vào một phong bì có thông tin hoặc ký hiệu tương ứng.

– Không để mẫu vào túi nilong hoặc túi zip, không chạm tay vào mẫu

– Thời gian bảo quản: vài tháng -> dưới 2 năm

6. Hướng dẫn cách thu một số mẫu bí mật, đặc biệt để xét nghiệm ADN

a. Tại sao một số mẫu bí mật, đặc biệt như bã kẹo cao su, đầu mẩu thuốc lá, bàn chải đánh răng, tinh trùng (bao cao su mới sử dụng)… có thể xét nghiệm ADN?

Trong một số trường hợp, nếu như không thể lấy được các mẫu sinh phẩm như ở trên, chúng ta có thể cân nhắc lựa chọn một trong các loại sinh phẩm sau đây:

• bàn chải đánh răng
• đầu mẩu thuốc lá
• dao cạo râu
• bao cao su mới sử dụng (tinh trùng)

Các sinh phẩm này lưu giữ lượng nước bọt, tinh trùng, dịch sinh học, tế bào da… chứa ADN của người sử dụng. Khoa học đã chứng minh rằng tế bào biểu mô và dấu vết của ADN có thể tồn tại trong các mẫu sinh phẩm này.

Tuy nhiên, việc tách chiết ADN từ những mẫu sinh phẩm đặc biệt này cũng sẽ khó hơn và có thể tốn thêm chi phí tách mẫu.

Nếu quý vị cần phải lấy mẫu bí mật để xét nghiệm ADN, vui lòng liên hệ với tổng đài tư vấn để được hỗ trợ

b. Cách thu các loại mẫu bí mật, đặc biệt

– Bàn chải đánh răng: Mẫu bàn chải đã dùng được tối thiểu 2 tuần.

– Dao cạo râu: Mẫu dao cạo đã dùng được tối thiểu 2 tuần, nên lấy cả bàn cạo và phần dao.

– Đầu lọc thuốc lá: Đầu lọc thuốc còn lại sau khi được sử dụng, chưa bị bẩn (dẫm dưới giày, vất xuống đất)

– Bã kẹo cao su: Bã kẹo cao su đã được nhai, chưa bị bẩn (dẫm dưới giày, vất xuống đất)

– Tinh trùng: Dùng 3-5 que tăm bông thấm vào trong tinh trùng (hoặc bao cao su có chứa tinh trùng). Đảm bảo mẫu không bị lẫn với các dịch thể của người khác

Thời gian bảo quản mẫu tinh trùng rất ngắn, chỉ khoảng vài giờ nên có mẫu thì gửi càng sớm càng tốt. 

Lưu ý quan trọng: 

+ Bảo quản các loại mẫu này vào giấy sạch (giấy ăn, giấy viết,….) hoặc phong bì, không để mẫu vào túi nilong hoặc túi zip, không chạm tay vào mẫu.

+ Các loại mẫu bàn chải đánh răng, dao cạo râu, đầu lọc thuốc lá, bã kẹo cao su chỉ được sử dụng bởi 1 người; Mẫu tinh trùng đảm bảo mẫu không bị lẫn với các dịch thể của người khác. 

Nguồn: NOVAGEN