Rối loạn phát triển tinh hoàn 46,XX là hiện tượng hiếm khi người bệnh có 2 nhiễm sắc thể X trong mỗi tế bào, kiểu nhiễm sắc thể XX nhưng lại biểu hiện hình dạng và đặc điểm sinh lý như nam giới.

Biểu hiện lâm sàng bệnh rối loạn phát triển tinh hoàn 46,XX

Người mắc rối loạn phát triển tinh hoàn 46,XX thường trải qua các biến đổi đặc trưng trong cơ quan sinh dục nam giới, bao gồm tinh hoàn nhỏ và có thể xuất hiện các bất thường như tinh hoàn không to lên hoặc mở lỗ niệu đạo ở mặt dưới dương vật. Một số trường hợp có cơ quan sinh dục bên ngoài không rõ ràng là nam hay nữ.

Trong giai đoạn tuổi dậy thì, đối với hầu hết người bệnh, điều trị bằng hormone sinh dục nam testosterone là cần thiết để kích thích phát triển các đặc điểm giới tính nam giới như lông mặt và giọng trầm (nam tính hóa). Ngoài ra, liệu pháp hormone cũng có tác dụng ngăn chặn sự phát triển quá mức của tuyến vú, ngăn chặn hiện tượng nữ hóa vùng ngực. Đàn ông trưởng thành với rối loạn này thường thấp hơn chiều cao trung bình của nam giới và thường không thể có con (vô sinh nam).

Mức độ phổ biến của bệnh rối loạn phát triển tinh hoàn 46,XX

Khoảng 1/20.000 những người có ngoại hình nam bị rối loạn phát triển giới tính 46,XX.

Nguyên nhân gây bệnh rối loạn phát triển tinh hoàn 46,XX

Người bình thường có tổng cộng 46 nhiễm sắc thể trong mỗi tế bào, trong đó có hai nhiễm sắc thể quyết định giới tính được gọi là nhiễm sắc thể giới tính: một nhiễm sắc thể X và một nhiễm sắc thể Y. Phụ nữ mang hai nhiễm sắc thể X (46,XX), trong khi nam giới có một nhiễm sắc thể X và một nhiễm sắc thể Y (46,XY).

Gen SRY, đặt trên nhiễm sắc thể Y, chứa thông tin di truyền cần thiết để tổng hợp protein vùng Y quyết định phát triển giới tính của thai nhi thành nam.

Khoảng 80% trường hợp rối loạn phát triển tinh hoàn 46,XX xuất phát từ sự đổi chỗ gen không đều giữa các nhiễm sắc thể, được gọi là chuyển vị. Quá trình chuyển vị này xảy ra ngẫu nhiên trong quá trình hình thành tế bào tinh trùng ở bố của người bệnh. Khi chuyển vị xảy ra, gen SRY trên nhiễm sắc thể X có thể đặt ở một vị trí không đúng. Nếu bào thai được thụ thai bởi một tế bào tinh trùng chứa nhiễm sắc thể X mang gen SRY, bào thai sẽ phát triển thành nam giới mặc dù không có nhiễm sắc thể Y. Tình trạng này được biết đến như rối loạn phát triển giới tính do tinh hoàn 46,XX dương tính SRY.

Khoảng 20% còn lại trong số những người mắc rối loạn phát triển tinh hoàn 46,XX không chứa gen SRY, do đó, được xác định là rối loạn phát triển giới tính 46,XX âm tính SRY. Mặc dù nguyên nhân của hiện tượng này vẫn chưa được hiểu rõ, nhưng đã xác định được sự ảnh hưởng của các biến đổi trong các gen khác. Những người bị rối loạn phát triển 46,XX âm tính SRY thường có cơ quan sinh dục không rõ ràng hơn so với những người mang gen SRY dương tính.

Dạng di truyền rối loạn phát triển tinh hoàn 46,XX

Rối loạn phát triển tinh hoàn 46,XX có SRY hiếm khi được di truyền từ thế hệ trước. Nguyên nhân chính là do sự chuyển vị của một đoạn nhiễm sắc thể Y chứa gen SRY trong quá trình hình thành tinh trùng (sinh tinh). Những người bị ảnh hưởng thường không có tiền sử về rối loạn trong gia đình và không thể truyền tình trạng này vì họ không có khả năng sinh sản.

Trong một số trường hợp hiếm, gen SRY có thể bị đặt sai vị trí trên một nhiễm sắc thể khác ngoài nhiễm sắc thể X. Sự chuyển vị này có thể được chuyển từ một người cha bình thường và truyền cho con có hai nhiễm sắc thể X, dẫn đến rối loạn phát triển 46,XX. Trong trường hợp hiếm khác, nam giới có thể mang gen SRY trên cả nhiễm sắc thể X và Y, nếu con kế thừa nhiễm sắc thể X, sẽ phát triển các đặc điểm giới tính nam mặc dù không có nhiễm sắc thể Y.

Dạng di truyền của rối loạn phát triển tinh hoàn 46,XX không có SRY vẫn chưa rõ ràng. Một số gia đình có bố mẹ bình thường nhưng lại có nhiều hơn một đứa con mắc bệnh, điều này cho thấy khả năng di truyền của gen lặn trên nhiễm sắc thể thường. Tính trạng lặn trên nhiễm sắc thể thường đồng nghĩa với việc cả hai bản sao của gen trong mỗi tế bào đều mang đột biến. Bố mẹ của người bị ảnh hưởng mang một bản sao của gen đột biến, nhưng họ thường không thể thấy các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh.

Tên gọi khác của bệnh rối loạn phát triển tinh hoàn 46,XX

Giới tính đảo ngược 46,XX
Hội chứng nam XX
Đảo ngược giới tính XX

Tham khảo tại:

Genetic Testing Information. 46, XX Gonadal Sex Reversal. Retrieved March 24, 2022 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C2936420/

Catalog of Genes and Diseases from OMIM. 46,XX SEX REVERSAL 1; SRXX1. Retrieved March 24, 2022 from https://omim.org/entry/400045

U.S National Library of Medicine. 46,XX testicular disorder of sex development. Retrieved October 30, 2020 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/46xx-testicular-disorder-of-sex-development/