Gen HBA1, gen HBA2 có chức năng gì? Đột biến gen HBA1, HBA2 gây ra những bệnh gì? Tham khảo bài viết NOVAGEN chia sẻ sau đây để tìm hiểu chi tiết!
Nội dung:
1. Chức năng của gen HBA1, gen HBA2
Gen HBA1 cung cấp hướng dẫn để tạo ra một loại protein gọi là alpha-globin. Protein này cũng được tạo ra từ một gen gần giống hệt gọi là HBA2. Hai gen alpha-globin này nằm gần nhau trong một vùng nhiễm sắc thể 16 được gọi là locus alpha-globin.
Alpha-globin là một thành phần (tiểu đơn vị) của một loại protein lớn hơn gọi là hemoglobin – protein trong các tế bào hồng cầu có chức năng vận chuyển oxy đến các tế bào và mô khắp cơ thể. Hemoglobin được tạo thành từ bốn tiểu đơn vị bao gồm hai tiểu đơn vị của alpha-globin và hai tiểu đơn vị của một loại globin khác. Alpha-globin là thành phần của cả hemoglobin thai nhi (chỉ hoạt động trước khi sinh và trong giai đoạn sơ sinh) và hemoglobin trưởng thành (hoạt động trong suốt phần còn lại của cuộc đời).
Mỗi một trong bốn tiểu đơn vị protein của hemoglobin mang một phân tử chứa sắt gọi là heme. Các phân tử heme đóng vai trò quan trọng không thể thiếu để các tế bào hồng cầu lấy oxy trong phổi và vận chuyển đến các mô của cơ thể. Một protein hemoglobin hoàn chỉnh có khả năng mang bốn phân tử oxy cùng một lúc (một phân tử gắn vào mỗi phân tử heme). Oxy gắn vào hemoglobin làm cho máu có màu đỏ tươi.
2. Đột biến gen HBA1, HBA2 gây bệnh
2.1. Bệnh alpha thalassemia
Việc xóa gen HBA1 và/hoặc HBA2 là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra bệnh alpha thalassemia. Ít phổ biến hơn, các biến thể (còn gọi là đột biến) khác xuất hiện trong hoặc gần các gen này gây ra bệnh. Các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh alpha thalassemia có xu hướng nghiêm trọng hơn khi bệnh là kết quả của các biến thể trong gen alpha-globin so với việc xóa các gen này.
Người bình thường có hai bản sao của gen HBA1 và hai bản sao của gen HBA2 trong mỗi tế bào (mỗi bản sao được gọi là một alen). Một gen có hai alen, một alen trong đó được thừa hưởng từ cha và alen còn lại được thừa hưởng từ mẹ. Kết quả là có bốn alen tạo ra alpha-globin. Các loại alpha thalassemia khác nhau là kết quả của việc mất một số hoặc tất cả các alen này.
Hội chứng Hb Bart, dạng nghiêm trọng nhất của bệnh thalassemia alpha là kết quả của việc mất hoặc thay đổi cả bốn alen alpha-globin. Các triệu chứng gồm có phù thai nhi, thiếu hồng cầu (thiếu máu), gan và lá lách to. Bệnh HbH là dạng nhẹ hơn, nguyên nhân thường là do mất ba trong bốn alen alpha-globin. Các triệu chứng gồm có thiếu máu nhẹ đến trung bình, gan lách to, vàng mắt và vàng da.
Trong hội chứng Hb Bart và bệnh HbH, tình trạng thiếu hụt alpha-globin cản trở quá trình sản xuất hemoglobin bình thường. Thay vào đó là các tế bào sản xuất các dạng hemoglobin bất thường được gọi là hemoglobin Bart (Hb Bart) hoặc hemoglobin H (HbH). Các phân tử hemoglobin bất thường này không thể vận chuyển oxy hiệu quả đến các mô của cơ thể. Việc thay thế Hb Bart hoặc HbH cho hemoglobin bình thường gây ra tình trạng thiếu máu và các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng khác liên quan đến bệnh alpha thalassemia.
Hai dạng alpha thalassemia bổ sung khác cũng làm giảm số lượng alpha-globin. Tuy nhiên, vì các tế bào vẫn sản xuất một số hemoglobin bình thường nên các dạng này có xu hướng gây ra ít hoặc không có vấn đề sức khỏe. Việc mất hai trong bốn alen alpha-globin gây ra một số biểu hiện của alpha thalassemia như có thể có các tế bào hồng cầu nhỏ, nhợt nhạt bất thường và thiếu máu nhẹ. Việc mất một alen alpha-globin được tìm thấy ở những người mang gen alpha thalassemia thể lặn và những cá nhân này thường không có dấu hiệu hoặc triệu chứng liên quan đến alpha thalassemia.
2.2. Các vấn đề khác
Một tình trạng khác được gọi là hội chứng khuyết tật trí tuệ alpha-thalassemia, liên quan đến nhiễm sắc thể 16 (ATR-16). Tình trạng này là kết quả của việc mất một lượng lớn vật liệu di truyền từ nhánh ngắn (p) của nhiễm sắc thể 16 (mất nhiều gen, bao gồm HBA1 và HBA2).
Việc xóa gen HBA1 và HBA2 dẫn đến xuất hiện các dấu hiệu, triệu chứng của alpha thalassemia ở hầu hết những người mắc ATR-16. Việc mất các gen khác gây ra các triệu chứng bao gồm khuyết tật trí tuệ, chậm phát triển kỹ năng ngôn ngữ nghiêm trọng, kích thước đầu nhỏ bất thường (tật đầu nhỏ) và các đặc điểm khuôn mặt đặc biệt. Những nam giới bị ảnh hưởng cũng có thể có tinh hoàn ẩn (ẩn tinh hoàn) và lỗ niệu đạo ở mặt dưới của dương vật (hẹp lỗ tiểu).
Các dấu hiệu và triệu chứng của ATR-16 thay đổi tùy thuộc vào kích thước của đoạn mất. Một đoạn mất lớn có thể bao gồm gen PKD1 và việc mất gen này sẽ dẫn đến sự phát triển của nhiều nang trong thận – bệnh thận đa nang. Nếu đoạn mất cũng bao gồm gen TSC2 thì cá nhân người bị ảnh hưởng sẽ phát triển phức hợp xơ cứng củ với biểu hiện đặc trưng là sự phát triển của các khối u không phải ung thư ở nhiều bộ phận của cơ thể.
Tham khảo: Medlineplus
