Protein là gì? Vai trò của protein đối với sức khỏe

Protein là gì? Bạn đã bao giờ nghe đến cụm từ “protein là viên gạch xây dựng cơ thể” chưa? Đúng vậy, protein đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc duy trì sự sống và phát triển của cơ thể con người. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về protein, cấu trúc, chức năng và tầm quan trọng của protein đối với sức khỏe.

Protein là gì?

Protein là những phân tử lớn được tạo thành từ các axit amin liên kết với nhau bằng các liên kết peptit. Chúng là thành phần cơ bản của tất cả các tế bào sống và tham gia vào hầu hết các quá trình sinh học.

Cơ thể chúng ta cần protein trong chế độ ăn uống để cung cấp axit amin cho sự phát triển và duy trì các tế bào và mô của chúng ta. Nhu cầu protein trong chế độ ăn uống của chúng ta thay đổi trong suốt cuộc đời. Cơ quan An toàn Thực phẩm Châu Âu (EFSA) khuyến nghị người lớn nên tiêu thụ ít nhất 0,83 g protein trên kg trọng lượng cơ thể mỗi ngày (ví dụ: 58 g/ngày đối với người lớn nặng 70 kg). 

Protein từ thực vật và động vật khác nhau về chất lượng và khả năng tiêu hóa , nhưng điều này thường không phải là mối quan tâm của hầu hết mọi người nếu tổng lượng protein của họ đáp ứng được nhu cầu của họ. Chúng ta nên hướng tới việc tiêu thụ protein từ nhiều nguồn khác nhau có lợi cho cả sức khỏe của chúng ta và hành tinh.

Cấu trúc của protein là gì?

Cấu trúc của protein rất đa dạng và phức tạp, từ cấu trúc bậc một (trình tự các axit amin) đến cấu trúc bậc bốn (sự kết hợp của nhiều chuỗi polypeptide). Cấu trúc của protein quyết định chức năng của nó.

Protein được tạo thành từ nhiều loại axit amin khác nhau liên kết với nhau. Có 20 loại axit amin khác nhau thường thấy trong thực vật và động vật. Một loại protein điển hình được tạo thành từ 300 hoặc nhiều hơn axit amin và số lượng và trình tự cụ thể của các axit amin là duy nhất đối với mỗi loại protein. Giống như bảng chữ cái, các ‘chữ cái’ axit amin có thể được sắp xếp theo hàng triệu cách khác nhau để tạo thành ‘từ’ và toàn bộ ‘ngôn ngữ’ của protein. Tùy thuộc vào số lượng và trình tự của các axit amin, protein thu được sẽ gấp lại thành một hình dạng cụ thể. Hình dạng này rất quan trọng vì nó sẽ quyết định chức năng của protein (ví dụ: cơ hoặc enzyme). Mỗi loài, bao gồm cả con người, đều có các protein đặc trưng riêng.

Axit amin được phân loại thành thiết yếu hoặc không thiết yếu. Như tên gọi của nó, cơ thể không thể tự sản xuất axit amin thiết yếu và do đó phải lấy từ chế độ ăn uống của chúng ta. Trong khi đó, cơ thể có thể tự sản xuất axit amin không thiết yếu và do đó không cần lấy từ chế độ ăn uống.

*đây là những axit amin thiết yếu có điều kiện, nghĩa là chúng chỉ thiết yếu trong một số điều kiện nhất định (ví dụ đối với trẻ sơ sinh).

Vai trò của protein đối với sức khỏe

Cơ thể chúng ta được tạo thành từ hàng ngàn loại protein khác nhau, mỗi loại có một chức năng cụ thể. Chúng tạo nên các thành phần cấu trúc của tế bào và mô của chúng ta cũng như nhiều loại enzyme, hormone và protein hoạt động được tiết ra từ các tế bào miễn dịch.

Những protein cơ thể này liên tục được sửa chữa và thay thế trong suốt cuộc đời của chúng ta. Quá trình này (được gọi là ‘tổng hợp protein’) đòi hỏi phải cung cấp liên tục các axit amin. Mặc dù một số axit amin có thể được tái chế từ sự phân hủy các protein cơ thể cũ, nhưng quá trình này không hoàn hảo. Điều này có nghĩa là chúng ta phải ăn protein trong chế độ ăn uống để đáp ứng nhu cầu axit amin của cơ thể.

Vì protein rất cần thiết cho sự phát triển của tế bào và mô nên việc bổ sung đủ protein đặc biệt quan trọng trong thời kỳ tăng trưởng nhanh hoặc nhu cầu tăng cao, chẳng hạn như thời thơ ấu, thanh thiếu niên , mang thai và cho con bú. 

Có thể thấy, protein đóng vai trò quan trọng trong việc:

• Xây dựng và sửa chữa tế bào: Protein là thành phần chính của các mô trong cơ thể, bao gồm cơ bắp, da, tóc, xương.
• Enzyme: Nhiều enzyme là protein, chúng xúc tác cho các phản ứng hóa học trong cơ thể.
• Kháng thể: Kháng thể là protein giúp bảo vệ cơ thể khỏi nhiễm trùng.
• Hormone: Một số hormone như insulin, glucagon là protein, chúng điều hòa các quá trình sinh lý trong cơ thể.
• Vận chuyển chất: Protein vận chuyển các chất như oxy, hormone trong máu.

Các loại protein

Để tìm lời giải đáp cho câu hỏi “Protein là gì?” chúng ta cần tìm hiểu về các loại protein:

Protein được chia thành nhiều loại dựa trên nguồn gốc, cấu trúc và chức năng.

• Protein động vật: Có trong thịt, cá, trứng, sữa…
• Protein thực vật: Có trong đậu nành, đậu lăng, các loại hạt…
• Protein hoàn chỉnh: Cung cấp đầy đủ tất cả các axit amin thiết yếu.
• Protein không hoàn chỉnh: Thiếu một hoặc một số axit amin thiết yếu.

Các nguồn cung cấp protein

• Nguồn động vật: Thịt đỏ, thịt gia cầm, hải sản, trứng, sữa.
• Nguồn thực vật: Đậu nành, đậu lăng, đậu Hà Lan, các loại hạt, ngũ cốc nguyên hạt.

Protein động vật và thực vật là gì? Có sự khác biệt giữa protein động vật và protein thực vật không?

Cả thực phẩm từ động vật và thực vật đều có thể là nguồn protein dồi dào. Nhưng liệu chúng có cùng chất lượng không?

Chất lượng của protein có thể được định nghĩa theo nhiều cách; tuy nhiên, tất cả các định nghĩa đều liên quan đến sự phân bố và tỷ lệ các axit amin thiết yếu và không thiết yếu mà chúng chứa. Nhìn chung, protein có nguồn gốc động vật có chất lượng cao hơn vì chúng chứa tỷ lệ axit amin thiết yếu cao hơn so với protein có nguồn gốc thực vật. 

Có một quan niệm sai lầm phổ biến rằng protein từ thực vật hoàn toàn thiếu một số axit amin thiết yếu. Trên thực tế, hầu hết các protein từ thực vật sẽ chứa tất cả 20 axit amin nhưng có xu hướng có một lượng hạn chế một số axit amin thiết yếu, được gọi là axit amin giới hạn của chúng. Điều này có nghĩa là, nếu một số ít thực phẩm từ thực vật được tiêu thụ làm nguồn protein duy nhất, thì chúng khó có thể cung cấp đủ axit amin thiết yếu để đáp ứng nhu cầu của chúng ta.

Protein có nguồn gốc động vật và thực vật cũng khác nhau về tính khả dụng sinh học và khả năng tiêu hóa. Điểm axit amin thiết yếu tiêu hóa được (DIAAS) là phương pháp được khuyến nghị để xác định khả năng tiêu hóa protein trong chế độ ăn uống và được thể hiện bằng các giá trị dưới hoặc đôi khi thậm chí trên 100. DIAAS trên 100 cho biết protein có khả năng tiêu hóa và chất lượng rất cao và là protein bổ sung tốt cho các loại protein có chất lượng thấp hơn. Protein có nguồn gốc động vật có xu hướng có điểm DIAAS cao hơn so với protein có nguồn gốc thực vật . Vì hầu hết mọi người tiêu thụ protein từ nhiều nguồn khác nhau nên chất lượng và khả năng tiêu hóa của protein thường không phải là vấn đề đáng lo ngại.

Nhu cầu protein hàng ngày phụ thuộc vào tuổi tác, giới tính, mức độ hoạt động thể chất và tình trạng sức khỏe. 

Đối với một người lớn trung bình, khuyến nghị là tiêu thụ ít nhất 0,83 g protein cho mỗi kilôgam trọng lượng cơ thể mỗi ngày. 1 Nói cách khác, một người lớn nặng 70 kg nên đặt mục tiêu ăn ít nhất 58 g protein mỗi ngày. Lượng này tương đương với lượng protein có trong khoảng 200 g ức gà hoặc 240 gam các loại hạt hỗn hợp.

Trong các giai đoạn tăng trưởng như thời thơ ấu, thời kỳ mang thai và cho con bú, nhu cầu về protein tương đối cao. 1

Bài viết đã giải thích chi tiết cho câu hỏi: Protein là gì? Đây là một chất dinh dưỡng thiết yếu cho cơ thể. Việc bổ sung đủ protein giúp duy trì sức khỏe tốt, tăng cường sức mạnh cơ bắp, tăng cường hệ miễn dịch và giảm nguy cơ mắc các bệnh mãn tính.

Nguồn: NOVAGEN