Insulin và bệnh tiểu đường – Những điều bạn cần biết

Bệnh tiểu đường (đái tháo đường) là một trong những bệnh lý mãn tính phổ biến nhất trên thế giới, ảnh hưởng đến hàng triệu người. Trong cơ chế phát triển bệnh, insulin đóng vai trò quan trọng như một “chìa khóa” giúp kiểm soát đường huyết. Hiểu rõ về loại hormone này và mối liên hệ của nó với bệnh tiểu đường là bước đầu tiên để bảo vệ sức khỏe của bạn.

Insulin là gì?

Insulin là một hormone do tuyến tụy sản xuất, có nhiệm vụ giúp cơ thể sử dụng hoặc lưu trữ glucose (đường) từ thực phẩm. Khi bạn ăn, lượng glucose trong máu tăng lên, kích thích tuyến tụy tiết ra insulin. Hormone này giúp:

• Đưa glucose vào các tế bào để tạo năng lượng.
• Dự trữ glucose dưới dạng glycogen tại gan và cơ bắp.
• Ngăn chặn cơ thể sản xuất thêm glucose khi không cần thiết.

Khi bạn tiêu thụ thực phẩm, đặc biệt là carbohydrate, đường (glucose) trong máu sẽ tăng lên. Để đảm bảo không có sự dư thừa glucose trong máu, insulin thực hiện các chức năng sau:

– Tại gan

+ Gan là cơ quan chính tham gia vào việc điều hòa lượng đường trong máu. Insulin kích thích tế bào gan hấp thụ glucose từ máu và chuyển hóa nó thành glycogen (dạng dự trữ của glucose).

+ Glycogen tại gan đóng vai trò như một “kho năng lượng”, cung cấp glucose trở lại máu khi cần, đặc biệt trong giai đoạn nhịn ăn hoặc hoạt động thể lực.

+ Khi lượng glycogen đạt mức tối đa, glucose dư thừa sẽ được chuyển hóa thành acid béo và dự trữ dưới dạng mỡ (lipid).

– Tại cơ bắp

Loại hormone này thúc đẩy sự hấp thụ glucose vào tế bào cơ bắp, nơi nó cũng được chuyển hóa thành glycogen.

+ Glycogen tại cơ bắp được sử dụng làm nguồn năng lượng chính trong các hoạt động thể chất, đặc biệt là các bài tập cường độ cao.

+ Khác với glycogen ở gan, glycogen tại cơ bắp không được sử dụng trực tiếp để duy trì đường huyết mà chỉ phục vụ nhu cầu của cơ bắp.

Nếu không có insulin, lượng đường trong máu sẽ tăng cao, dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm.

Bệnh tiểu đường và vai trò của insulin

Bệnh tiểu đường xảy ra khi cơ thể không sản xuất đủ insulin, hoặc insulin không hoạt động hiệu quả (kháng insulin). Tùy thuộc vào cơ chế, bệnh tiểu đường được chia thành hai loại chính:

1. Tiểu đường tuýp 1

• Là bệnh tự miễn, khi hệ miễn dịch tấn công nhầm các tế bào beta trong tuyến tụy, khiến cơ thể không còn khả năng sản xuất loại hormone này.
• Thường xuất hiện ở trẻ em, thanh thiếu niên và người trẻ tuổi.
• Điều trị: Bệnh nhân cần tiêm insulin suốt đời để kiểm soát đường huyết.

2. Tiểu đường tuýp 2

• Xảy ra khi cơ thể kháng insulin hoặc tuyến tụy không sản xuất đủ insulin.
• Thường liên quan đến lối sống, di truyền, béo phì và lười vận động.
• Điều trị: Bao gồm thay đổi chế độ ăn uống, tập luyện, dùng thuốc uống và đôi khi tiêm insulin.

3. Tiểu đường thai kỳ

• Xảy ra trong thời kỳ mang thai do sự thay đổi hormone, ảnh hưởng đến khả năng sử dụng insulin của cơ thể.
• Nếu không kiểm soát tốt, có thể gây biến chứng cho mẹ và bé.

Cơ chế hoạt động của insulin trong điều trị tiểu đường

Tiêm insulin ngoại sinh

Đối với bệnh nhân tiểu đường, đặc biệt là tuýp 1, việc tiêm insulin giúp bổ sung lượng hormone cơ thể không sản xuất được. Có nhiều loại khác nhau dựa trên thời gian tác dụng:

• Insulin nhanh: Tác dụng ngay sau khi tiêm, thường dùng trước bữa ăn.
• Insulin trung bình: Tác dụng trong vòng vài giờ và kéo dài nửa ngày.
• Insulin chậm: Duy trì mức đường huyết ổn định suốt 24 giờ hoặc lâu hơn.

Kháng insulin và các giải pháp điều trị

Để tăng hiệu quả, các phương pháp điều trị thường bao gồm:

• Thuốc kích thích tiết insulin (như Sulfonylurea).
• Thuốc cải thiện sự nhạy cảm với insulin (như Metformin).
• Thay đổi lối sống: Giảm cân, ăn uống lành mạnh và tăng cường vận động.

Triệu chứng cảnh báo liên quan đến insulin

Khi insulin không hoạt động hiệu quả, lượng đường trong máu tăng cao gây ra các triệu chứng:

– Khát nước nhiều.

– Tiểu nhiều, đặc biệt vào ban đêm.

– Mệt mỏi, uể oải.

– Sụt cân không rõ lý do.

– Nhìn mờ.

Nếu gặp các dấu hiệu này, bạn nên đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Cách phòng ngừa rối loạn insulin

Phòng ngừa các vấn đề liên quan đến insulin không chỉ giúp ngăn chặn bệnh tiểu đường mà còn bảo vệ sức khỏe tổng thể:

• Duy trì cân nặng khỏe mạnh: Giảm mỡ thừa có thể cải thiện độ nhạy insulin.
• Ăn uống lành mạnh: Hạn chế thực phẩm nhiều đường, tinh bột tinh chế; ưu tiên thực phẩm giàu chất xơ và protein.
• Tập luyện thể thao đều đặn: Giúp cơ thể sử dụng insulin hiệu quả hơn.
• Theo dõi sức khỏe định kỳ: Phát hiện sớm bất thường về đường huyết và insulin.

Kết luận

Insulin là yếu tố không thể thiếu trong việc duy trì sự cân bằng đường huyết và bảo vệ sức khỏe. Đối với những người mắc bệnh tiểu đường, hiểu rõ về loại hormone này và các phương pháp điều trị có thể giúp cải thiện chất lượng cuộc sống. Hãy chủ động phòng ngừa và điều trị tiểu đường bằng cách thay đổi lối sống, khám sức khỏe định kỳ và tuân thủ chỉ dẫn của bác sĩ.

Nguồn: NOVAGEN