Hormone là gì? Vai trò của hormone trong cơ thể

Hormone đóng vai trò không thể thiếu trong việc duy trì sức khỏe và sự phát triển của cơ thể. Có hơn 50 loại hormone khác nhau, mỗi loại đều có nhiệm vụ riêng biệt. Từ việc điều chỉnh chuyển hóa năng lượng đến hệ thống miễn dịch và quản lý cảm xúc. Việc thiếu hụt hay dư thừa hormone có thể dẫn đến một số tình trạng nguy hiểm cho cơ thể. Vì vậy, cần hiểu rõ những kiến thức cơ bản về hormone để có một cơ thể khỏe mạnh, tinh thần sảng khoái và chất lượng cuộc sống tốt.

Hormone là gì?

Hormone là các chất hóa học do các tuyến nội tiết trong cơ thể tiết ra. Bằng cách đi vào máu, những chất này sẽ di chuyển đến các mô, cơ quan hoặc tế bào đích, giúp điều hòa và kiểm soát nhiều chức năng sống quan trọng của cơ thể. Mỗi loại hormone có vai trò và ảnh hưởng khác nhau từ phát triển thể chất, chuyển hóa năng lượng, đến điều hòa cảm xúc. Tuy nhiên, để thực hiện một quá trình chuyển hóa hay điều hòa trong cơ thể, cần sự có mặt và tương tác của nhiều hormone khác nhau. Số lượng và nồng độ hormone được tiết ra sẽ khác nhau tùy thuộc vào chế độ ăn uống, hoạt động và tâm trạng mỗi ngày.

Hormone có thể là:

• Peptide (một hoặc nhiều axit amin được liên kết bằng liên kết hóa học) với nhiều kích cỡ khác nhau
• Steroid (dẫn xuất từ cholesterol)
• Dẫn xuất axit amin

Các hormone gắn chọn lọc với các thụ thể nằm bên trong hoặc trên bề mặt tế bào đích. Các thụ thể bên trong các tế bào tương tác với các hormone điều hòa chức năng gen.

Các loại hormone chính trong cơ thể

• Insulin: Do tuyến tụy sản sinh, insulin có tác dụng chuyển hóa các chất carbohydrate trong cơ thể, giúp điều hòa lượng đường trong máu. Khi lượng đường quá cao, insulin giúp cơ thể chuyển hóa và tích trữ đường trong các tế bào. 
• Cortisol: Tiết ra từ tuyến thượng thận, còn được gọi là “hormone stress” vì nó được tiết ra nhiều khi cơ thể gặp căng thẳng. Ngoài việc kiểm soát những bất thường về mặt tâm lý, cortisol còn có nhiều vai trò khác nhau như điều hòa đường huyết, chuyển hóa chất béo và protein, đồng thời ức chế hệ thống miễn dịch khi cần thiết. 
• Estrogen và Testosterone: Đây là các hormone giới tính, được tiết ra ở cả nam và nữ. Thông thường, ở nữ giới, estrogen sẽ tiết ra nhiều hơn, giúp phát triển và điều hòa các đặc điểm giới tính nữ như ngực và kinh nguyệt. Ở nam giới, testosterone được tiết ra nhiều hơn, giúp tăng cường phát triển cơ bắp, sản sinh tinh trùng. 
• Hormone Tăng Trưởng (Growth Hormone – GH): Do tuyến yên tiết ra, loại hormone này giúp thúc đẩy sự phát triển và tái tạo của các mô trong cơ thể. Ở giai đoạn còn nhỏ, nồng độ hormone sẽ tăng dần và đạt đỉnh điểm ở giai đoạn dậy thì. Trong giai đoạn này, hormone tăng trưởng giúp kích thích sự phát triển và kéo dài của xương, sụn. Đến giai đoạn trung niên, lượng và nồng độ hormone sẽ bắt đầu giảm dần. 

Vai trò của hormone trong cơ thể

Hormone đóng vai trò điều hòa các hoạt động cơ bản và cần thiết để duy trì sự sống của cơ thể. Dưới đây là một số vai trò chính của hormone:  

• Điều hòa chuyển hóa và năng lượng: Hormone như insulin và glucagon giúp duy trì mức đường huyết ổn định, cung cấp năng lượng cho các tế bào hoạt động. Các hormone tuyến giáp cũng giúp điều chỉnh tốc độ trao đổi chất và nhiệt độ cơ thể. 
• Điều hòa cảm xúc và hành vi: Cortisol và adrenaline được giải phóng khi cơ thể gặp stress hoặc nguy hiểm, giúp chúng ta có phản ứng tức thời với môi trường. Ngoài ra, serotonin và dopamine là các hormone ảnh hưởng trực tiếp đến tâm trạng, giúp cân bằng cảm xúc và mang lại cảm giác vui vẻ.  
• Hỗ trợ quá trình sinh sản và phát triển giới tính: Estrogen và progesterone ở nữ giới, cùng với testosterone ở nam giới, giúp phát triển các đặc điểm giới tính phụ và thúc đẩy sự sinh sản. Các hormone này ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt, khả năng sinh sản và ham muốn. 
• Điều hòa hệ miễn dịch: Một số loại hormone giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh. Ví dụ, cortisol có vai trò ức chế phản ứng miễn dịch trong một số trường hợp để tránh việc hệ miễn dịch tấn công các mô lành mạnh. 

Vai trò của hormone tăng trưởng trong việc phát triển kích thước cơ thể.

Tầm quan trọng của việc cân bằng hormone

Khi cơ thể mất cân bằng hormone, nhiều vấn đề sức khỏe có thể xuất hiện. Ví dụ, thiếu hoặc thừa insulin có thể dẫn đến tiểu đường, hay mức cortisol cao có thể làm suy giảm miễn dịch và tăng nguy cơ mắc bệnh. Việc duy trì cân bằng hormone là yếu tố then chốt giúp cơ thể hoạt động hiệu quả và duy trì sức khỏe tốt. 

Để duy trì cân bằng hormone, chúng ta cần có một lối sống lành mạnh như: 

• Chế độ ăn uống hợp lý: Ăn đầy đủ dinh dưỡng với các chất xơ, vitamin và khoáng chất để hỗ trợ quá trình chuyển hóa và sản sinh hormone. 
• Ngủ đủ giấc: Giấc ngủ giúp cơ thể phục hồi và điều chỉnh sản xuất Hormone, đặc biệt là các hormone tăng trưởng và điều hòa năng lượng. 
• Vận động thường xuyên: Tập luyện giúp cải thiện tâm trạng, tăng cường trao đổi chất và giúp cân bằng các hormone như serotonin và endorphin. 
• Kiểm soát stress: Thiền, yoga, và các kỹ thuật thở giúp giảm stress và điều hòa mức cortisol. 
• Sử dụng thực phẩm chức năng hoặc thuốc: Ngoài việc sử dụng những cách duy trì hormone tự nhiên trong lối sống, có thể sử dụng đến thực phẩm chức năng hoặc thuốc để bổ sung hay điều hòa hormone trong cơ thể. Tuy nhiên, cần sử dụng hợp lý và có sự cho phép của bác sĩ nhằm tránh những tác hại do việc thừa hormone gây ra.