Hội chứng truyền máu song thai là gì?

Hội chứng Truyền máu song thai hay còn gọi là Twin-to-Twin Transfusion Syndrome (TTTS), feto-fetal transfusion syndrome (FFTS), twin oligohydramnios-polyhydramnios sequence (TOPS), stuck twin syndrome, là một biến chứng hiếm gặp của quá trình cung cấp máu không cân xứng dẫn đến tỷ lệ mắc bệnh và tử vong cao.

Hội chứng truyền máu song thai xảy ra trong thai kỳ khi người mẹ mang thai song sinh cùng trứng và dùng chung một nhau thai (sau khi sinh) và một mạng lưới mạch máu cung cấp oxy và chất dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển trong bụng mẹ.

Hội chứng truyền máu song thai xảy ra trong trường hợp có hiện tượng kết nối mạch máu bất thường được hình thành trong nhau thai và tình trạng máu phân phối không được đồng đều ở giữa các thai nhi xảy ra.

Điều này dẫn đến một em bé mà đứa trẻ sinh đôi này được gọi là thai nhi cho, sẽ truyền máu qua các động mạch đến bánh nhau, và không nhận được đủ lượng máu có chứa chất dinh dưỡng và oxy trở lại từ bánh nhau thông qua tĩnh mạch.

Trong khi đó đứa trẻ còn lại là thai nhi nhận (recipient twin), sẽ được nhận nhiều máu hơn thông qua tĩnh mạch, so với lượng máu mà em bé còn lại truyền đi thông qua các động mạch. Do đó, thai nhi cho (donor twin) thường có kích thước nhỏ hơn và bị thiếu oxy, cũng như chất dinh dưỡng.

Trong khi đó thai nhi nhận sẽ nhận được nhiều máu nên hệ tuần hoàn luôn luôn phải làm việc dẫn đến quá tải, làm suy giảm chức năng tim mạch và dẫn đến các biến chứng khác của tim. Đây là một tình trạng rất nguy hiểm cho cả hai thai nhi.

Hội chứng truyền máu song thai do sự nối các động mạch và tĩnh mạch dẫn đến sự mất cân bằng huyết động giữa thai cho và thai nhận. Hơn nữa TTTS còn được biết đến bởi sự chênh lệch thể tích giữa hai buồng ối, đa ối và thiểu ối (twin oligohydramnios-polyhydramnios sequence (TOPS)).

Chẩn đoán hội chứng truyền máu song thai

TTTS là một tình trạng nghiêm trọng có thể làm biến chứng 8-10% trường hợp mang thai đôi với dấu hiệu diamniotic đơn sắc (monochorionic diamniotic, MCDA).

Bác sĩ sản phụ khoa có thể nghi ngờ hội chứng truyền máu song sinh dựa trên kết quả siêu âm trước sinh định kỳ.

Các chuyên gia về sức khỏe sinh sản bà mẹ và trẻ em cũng có thể xác nhận chẩn đoán bằng cách tiến hành xét nghiệm chi tiết hơn để đo thể tích nước ối, làm đầy bàng quang và lưu lượng máu trong cặp song sinh cùng trứng.

Khi có sự tăng nhanh thể tích nước ối, khoang tử cung cũng mở rộng với tốc độ nhanh, khiến người mẹ có nguy cơ sinh non và rút ngắn cổ tử cung. Điều này có thể dẫn đến chuyển dạ sinh non hoặc vỡ ối non sau khi sinh. Vì lý do này, đánh giá của mẹ về chiều dài cổ tử cung và hoạt động tử cung là điều cần thiết ở tất cả phụ nữ có nghi ngờ TTTS.

Một yếu tố quan trọng trong việc xác định tiên lượng của TTTS là tình trạng rối loạn chức năng tim mạch ở cặp song sinh. Đây là lý do tại sao chẩn đoán TTTS sẽ bao gồm kiểm tra chi tiết về tim thai (siêu âm tim thai) ở cả thai nhi nhận và thai nhi cho.

Quy chung lại, việc chẩn đoán TTTS đòi hỏi 2 tiêu chí:

  1. Sự có mặt của thai đơn sắc MCDA
  2. Sự có mặt của oligohydramnios (được định nghĩa là túi dọc tối đa <2 cm) trong một túi và polyhydramnios (túi dọc tối đa> 8 cm) trong túi kia.

Các giai đoạn Quintero

Các bác sĩ có thể đánh giá mức độ nghiêm trọng của từng trường hợp TTTS bằng hệ thống các giai đoạn Quintero.

Đây dường như là một công cụ hữu ích để mô tả mức độ nghiêm trọng của TTTS theo các tiêu chuẩn cơ bản.

Giai đoạn I: Một lượng nhỏ nước ối (oligohydramnios) được tìm thấy xung quanh thai nhi cho và một lượng lớn nước ối (polyhydramnios) được tìm thấy xung quanh thai nhi nhận.

Giai đoạn II: Ngoài các mô tả ở trên, siêu âm không thể xác định được bàng quang của thai nhi cho.

Giai đoạn III: Ngoài các đặc điểm của Giai đoạn I và II, còn có dòng máu bất thường trong dây rốn của cặp song sinh.

Giai đoạn IV: Ngoài tất cả những phát hiện trên, thai nhi nhận của cặp song sinh bị sưng dưới da và dường như bị suy tim (chứng thủy đậu).

Giai đoạn V: Ngoài tất cả những phát hiện trên, một trong những cặp song sinh đã chết. Điều này có thể xảy ra với một trong hai. Rủi ro đối với người cho hoặc người nhận gần bằng nhau & khá cao trong Giai đoạn II hoặc cao hơn.

Các giai đoạn Quintero I và II đại diện cho các giai đoạn tiến triển của mất cân bằng thể tích máu, trong khi giai đoạn Quintero III và IV chỉ ra các giai đoạn tiến triển của rối loạn chức năng tim mạch.

Giai đoạn Quintero V đề cập đến cái chết của một hoặc cả hai cặp song sinh.

Phân đoạn Quintero rất quan trọng vì nó cung cấp một ước tính trước khi sinh chuẩn hóa về mức độ nghiêm trọng của bệnh và khả năng tình trạng sẽ xấu đi.

Hội chứng truyền máu song thai hay gặp ở đối tượng nào?

Đối tượng nguy cơ mắc phải hội chứng truyền máu song thai là những người mẹ mang đa thai và có một bánh nhau.

Thai phụ mang song thai có thể phát hiện được sớm trong khi mang thai, nhờ việc siêu âm thường xuyên. Do đó, bà mẹ mang thai cần phải thường xuyên siêu âm trong suốt thai kỳ để kiểm soát được kích thước và tình trạng sức khỏe của cặp thai nhi trong bụng.

Điều trị hội chứng truyền máu song thai

Trong các trường hợp phức tạp của hội chứng truyền máu song sinh (TTTS), phẫu thuật xâm lấn tối thiểu có thể mang lại cơ hội tốt nhất để có hai em bé khỏe mạnh. Phẫu thuật này, được gọi là cắt đốt bằng laser nội soi, được thực hiện trong tử cung và có thể điều chỉnh sự mất cân bằng chia sẻ máu do TTTS.

Hiện tại, nhờ tiến bộ về y sinh học nên đã có rất nhiều biện pháp điều trị hội chứng truyền máu song thai như:

  • Làm giảm thể tích nước ối, bằng cách sử dụng chọc nước ối để thoát lượng dư thừa, giúp cải thiện được lưu lượng máu trong nhau thai và hơn nữa còn giảm được nguy cơ sinh non. Phương pháp này có thể giúp cứu khoảng 60% trẻ bị ảnh hưởng.
  • Tiến hành phẫu thuật hủy thai có chọn lọc.
  • Truyền máu cho thai trong buồng tử cung.
  • Mở thông giữa hai buồng ối
  • Laser đốt mạch nối giữa hai thai
  • Hủy một thai bằng cắt dây rốn hoặc bằng laser.

Hội chứng truyền máu song thai là một cấp cứu sản khoa cần được điều trị kịp thời. Tùy từng trường hợp để có các phương pháp điều trị khác nhau, phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của TTTS và tình trạng sức khỏe của thai phụ.

Mục tiêu điều trị vẫn là giúp cho thai phụ mang thai an toàn và khỏe mạnh cho đến khi cả hai thai nhi đều có thể ra đời một cách an toàn.

Tuy nhiên điều trị bằng phẫu thuật laser khi ở giai đoạn II – IV Quintero tuổi thai 16 – 26 tuần được coi là phương pháp tối ưu trong điều trị hội chứng truyền máu song thai. Bệnh viện Phụ Sản Hà Nội là bệnh viện công đầu tiên trong cả nước tiến hành kỹ thật mới này.

Lưu ý: các thông tin trong bài viết chỉ mang tính tham khảo. Các bà mẹ mang thai mà có những vấn đề liên quan cần tham vấn trực tiếp với bác sĩ chuyên khoa Sản Nhi.

TÀI LIỆU THAM KHẢO