Sống chung như vợ chồng mà không kết hôn thì ai nuôi con chung khi chia tay?

Sống chung mà không kết hôn thì ai nuôi con chung khi chia tay?

Câu hỏi: Em và chồng cưới nhau hơn 2 năm nhưng chưa có giấy đăng ký kết hôn và đã có con chung 15 tháng tuổi nhưng do mâu thuẫn vợ chồng, nên bọn em đang ly thân. Giờ em muốn giành quyền nuôi con thì Tòa án có giải quyết không ạ? Quyền và nghĩa vụ của hai bên là gì?

Trả lời: 

Việc nuôi con sẽ do hai người nam nữ thỏa thuận với nhau. Trường hợp không thỏa thuận được dẫn tới tranh chấp, bên nam hoặc bên nữ có quyền khởi kiện để Tòa giải quyết. 

Với trường hợp con dưới 36 tháng, mẹ có thể chứng minh được bản thân có điều kiện để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con thì Tòa sẽ giao con cho người mẹ nuôi. Người cha không trực tiếp nuôi con sẽ có trách nhiệm cấp dưỡng cho con. Nếu con từ đủ 07 tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con.

• Nếu gia đình chưa làm thủ tục cha nhận con, con mới chỉ có khai sinh theo họ mẹ: Khi nộp đơn lên Tòa án giải quyết tranh chấp, Tòa sẽ yêu cầu giám định ADN cha con để làm căn cứ đưa ra quyết định việc tranh chấp nuôi con và giải quyết cấp dưỡng cùng với tranh chấp nuôi con. Hai bên cũng có thể tự thu thập bằng chứng chứng minh quan hệ cha mẹ con và những bằng chứng có liên quan để làm căn cứ cho Tòa án.
• Nếu gia đình đã làm thủ tục cha nhận con, con có tên cha và mẹ trên giấy khai sinh: Nghiễm nhiên người cha phải có nghĩa vụ cấp dưỡng cho con.

Trường hợp người mẹ không đủ điều kiện để hoặc cha mẹ có thỏa thuận khác phù hợp với lợi ích của con: Cha sẽ là người nuôi con, hoặc Tòa sẽ chỉ định người giám hộ (trong một số trường hợp đặc biệt). 

I. Tranh chấp nuôi con chung giữa nam nữ sống chung như vợ chồng mà không đăng ký kết hôn

Căn cứ điều 14, điều 15, điều 16 Luật Hôn nhân và gia đình, khi có đủ điều kiện kết hôn nhưng nam nữ sống chung như vợ chồng mà không đăng ký kết hôn sẽ: 

• Không làm phát sinh quyền, nghĩa vụ giữa vợ và chồng. 
• Có quyền, nghĩa vụ của cha mẹ đối với con chung.

• Quan hệ tài sản, nghĩa vụ và hợp đồng được giải quyết theo thỏa thuận giữa các bên; trong trường hợp không có thỏa thuận thì giải quyết theo quy định của Bộ luật dân sự và các quy định khác của pháp luật có liên quan.
• Việc giải quyết quan hệ tài sản phải bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của phụ nữ và con; công việc nội trợ và công việc khác có liên quan để duy trì đời sống chung được coi như lao động có thu nhập.

Chú ý: Trong trường hợp nam, nữ chung sống với nhau như vợ chồng theo quy định tại khoản 1 Điều này nhưng sau đó thực hiện việc đăng ký kết hôn theo quy định của pháp luật thì quan hệ hôn nhân được xác lập từ thời điểm đăng ký kết hôn.

Như vậy, giữa nam nữ sống chung như vợ chồng mà không đăng ký kết hôn, quyền và nghĩa vụ nuôi con chung được thực hiện như với trường hợp vợ chồng hợp pháp sau khi ly hôn.

Do đó, việc xác định ai là người nuôi con sẽ do hai bên nam nữ thỏa thuận với nhau. Trong trường hợp không thỏa thuận được có thể làm đơn khởi kiện về tranh chấp quyền nuôi con để Tòa giải quyết như hướng dẫn chi tiết phía trên! 

II. Quyền và nghĩa vụ nuôi con chung giữa nam nữ sống chung như vợ chồng mà không đăng ký kết hôn sau khi chấm dứt quan hệ

Quyền và nghĩa vụ nuôi con chung của vợ chồng sau khi ly hôn cũng sẽ được áp dụng đối với trường hợp nam nữ sống chung như vợ chồng mà không đăng ký kết hôn. Quyền và nghĩa vụ đã được quy định theo điều 81, 82 và 83 Luật Hôn nhân và gia đình 2014, cụ thể như sau:

1. Nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con sau khi ly hôn

Căn cứ Điều 81 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 quy định việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con sau khi ly hôn như sau:

Sau khi ly hôn, cha mẹ vẫn có quyền, nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình theo quy định của Luật này, Bộ luật dân sự và các luật khác có liên quan.

Vợ, chồng thỏa thuận về người trực tiếp nuôi con, nghĩa vụ, quyền của mỗi bên sau khi ly hôn đối với con; trường hợp không thỏa thuận được thì Tòa án quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con; nếu con từ đủ 07 tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con.

Con dưới 36 tháng tuổi được giao cho mẹ trực tiếp nuôi, trừ trường hợp người mẹ không đủ điều kiện để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con hoặc cha mẹ có thỏa thuận khác phù hợp với lợi ích của con.

2. Nghĩa vụ, quyền của cha, mẹ không trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn

Căn cứ Điều 82 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 quy định về nghĩa vụ, quyền của cha, mẹ không trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn như sau:

Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ tôn trọng quyền của con được sống chung với người trực tiếp nuôi.

Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ cấp dưỡng cho con.

Sau khi ly hôn, người không trực tiếp nuôi con có quyền, nghĩa vụ thăm nom con mà không ai được cản trở.

Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con lạm dụng việc thăm nom để cản trở hoặc gây ảnh hưởng xấu đến việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con thì người trực tiếp nuôi con có quyền yêu cầu Tòa án hạn chế quyền thăm nom con của người đó.

3. Nghĩa vụ, quyền của cha, mẹ trực tiếp nuôi con đối với người không trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn

Căn cứ Điều 83 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 quy định về nghĩa vụ, quyền của cha, mẹ trực tiếp nuôi con đối với người không trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn như sau:

Cha, mẹ trực tiếp nuôi con có quyền yêu cầu người không trực tiếp nuôi con thực hiện các nghĩa vụ theo quy định tại Điều 82 của Luật này; yêu cầu người không trực tiếp nuôi con cùng các thành viên gia đình tôn trọng quyền được nuôi con của mình.

Cha, mẹ trực tiếp nuôi con cùng các thành viên gia đình không được cản trở người không trực tiếp nuôi con trong việc thăm nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con.

Tham khảo các điều luật tham chiếu từ Cơ sở dữ liệu Quốc gia Văn bản quy phạm pháp luật