Thời gian gần đây cộng đồng mạng đang rất quan tâm đến câu trả lời cho một số câu hỏi về kiến thức thuộc ngành công nghệ sinh học đó là: Mẫu tóc như thế nào có thể xét nghiệm ADN? Tóc cắt ngang (không có nang chân tóc) có thể xét nghiệm ADN được không? Hãy cùng tìm hiểu kiến thức này cùng NOVAGEN trong bài viết sau đây.

Tại sao có thể xét nghiệm ADN bằng mẫu tóc?

Thông thường, xét nghiệm ADN bằng tóc (hoặc lông, râu) là loại xét nghiệm dùng mẫu tóc CÓ CHÂN để phân tích ADN có trong các tế bào nang tóc nhằm xác định chính xác mối quan hệ huyết thống giữa những người tham gia xét nghiệm.

Trong nang tóc (phần nuôi dưỡng sự phát triển cho tóc) có chứa ADN nhân với nồng độ 1-750 nanogram/sợi (chúng ta có thể so sánh với nồng độ ADN trong mẫu máu là khoảng 250 nanogram/ml). 

Với nồng độ như vậy nên chỉ với vài sợi tóc, chúng ta có thể tiến hành xét nghiệm ADN bằng mẫu tóc với độ chính xác lên tới 99,999999%.

Tuy nhiên, mẫu tóc thường chỉ được sử dụng cho xét nghiệm ADN dân sự tự nguyện. Với xét nghiệm ADN pháp lý, mẫu tóc có chân chỉ được sử dụng khi có sự chấp thuận của tòa án. Lý do tại sao chúng tôi sẽ giải thích cụ thể ở nội dung phía sau của bài viết.

Tóc cắt ngang có thể xét nghiệm ADN được không?

Câu trả lời là: CÓ 

Nhưng chỉ dùng cho những trường hợp đặc biệt như các vụ án hình sự, những trường hợp bắt buộc xét nghiệm ADN nhưng không còn loại mẫu nào khác, người xét nghiệm chấp nhận mức chi phí rất cao cùng rủi ro có thể không ra được kết quả. Đồng thời, mẫu tóc cắt ngang cũng chỉ có thể áp dụng cho xét nghiệm ADN theo dòng mẹ (ty thể).

Như vậy, xét nghiệm ADN thông thường sẽ KHÔNG sử dụng mẫu tóc cắt ngang.

Theo như hình sơ đồ ở trên, phần chân tóc (bao gồm nang tóc) sẽ chứa hàm lượng ADN nhân là 1-750 nanogram/sợi.

Còn phần thân tóc là phần chết của tóc chỉ chỉ có ADN ty thể với hàm lượng rất thấp (1-10 nanogram/sợi). 

Với nồng độ thấp, để tách chiết được lượng ADN đủ để xét nghiệm cần số lượng tóc nhiều, dẫn đến lượng hóa chất cần sử dụng lớn. Các hóa chất dùng trong ngành công nghệ sinh học, sinh học phân tử đều là dạng tinh khiết cao và giá thành rất đắt. Từ vài triệu tới hàng chục triệu một ống hóa chất nhỏ. Điều này liên quan trực tiếp đến giá thành cho mỗi ca xét nghiệm. 

Vấn đề quan trọng nữa là với ADN ty thể, chúng ta chỉ có thể xét nghiệm theo dòng mẹ. 

ADN ty thể (tiếng Anh: mitochondrial DNA, mtDNA) là ADN nằm trong ty thể, loại bào quan trong các tế bào nhân chuẩn thực hiện việc chuyển đổi năng lượng hóa học từ chất dinh dưỡng thành một dạng tế bào có thể sử dụng là adenosine triphosphate (ATP).

Trong ty thể có chứa các phân tử ADN riêng của nó, gọi là các ADN ty thể. Tập hợp tất cả các gen trên những ADN này trong ty thể tạo thành bộ gen ty thể (Mitochondrial genome).

Khác với gen nhân, hệ gen ty thể có đặc tính di truyền theo dòng mẹ (female inheritance), và không tái tổ hợp. 

Di truyền ty thể là một công cụ hữu hiệu trong nghiên cứu mối quan hệ di truyền, tiến hóa của quần thể người, trong chẩn đoán bệnh ty thể, giám định gen và xác định huyết thống.

Tức là chúng ta chỉ có thể xét nghiệm tóc cắt ngang cho các mối quan hệ:

+ Anh (chị) – em (cùng mẹ đẻ)

+ Bà ngoại – cháu (trai và gái)

+ Bác gái/dì và cháu (trai và gái)

+ Cậu – cháu ruột

Vì vậy, xét nghiệm ADN bằng mẫu tóc cắt ngang sẽ rất hiếm khi được áp dụng trong những trường hợp thông thường.

Hướng dẫn lấy mẫu tóc xét nghiệm ADN đúng cách

– Vệ sinh và lau khô dụng cụ nhổ tóc (nhíp) trước khi thu mẫu. Khách hàng dùng nhíp để nhổ từ từ từng sợi để đảm bảo rằng có được phần gốc chân tóc dạng chấm tròn nhỏ li ti, hơi dính lại khi để lên tờ giấy.

– Số lượng sợi tóc tối thiểu cần nhổ là 5-6 sợi có cả gốc tóc.

– Sau khi nhổ xong, gói mẫu tóc bằng giấy hoặc bỏ vào phong bì giấy để có sự thông khí tự nhiên, tránh làm hỏng mẫu. Mẫu của mỗi cá nhân cần được đặt trong một phong bì riêng, ghi rõ họ tên (hoặc ký hiệu) của người được lấy mẫu.

Lưu ý quan trọng:

– Mẫu để khô tự nhiên bảo quản vào giấy sạch (giấy ăn, giấy viết,….) hoặc phong bì giấy → không chạm tay vào mẫu, không để mẫu vào túi nilong hoặc túi zip kín vì dễ bị hấp hơi và bị các vi khuẩn yếm khí làm hỏng mẫu.

– Thời gian bảo quản: từ vài tháng đến 1 năm

– Đặc biệt: Tóc bắt buộc phải nhổ trực tiếp và có gốc chân tóc. Tóc được cắt không có gốc chân, tóc tự rụng sẽ không tính là mẫu đạt chuẩn.

Không nên sử dụng mẫu tóc để xét nghiệm ADN pháp lý

Mẫu tóc chỉ được sử dụng cho xét nghiệm ADN pháp lý khi có sự chấp thuận của Tòa án bởi những lý do tiêu biểu như:

– Lượng ADN trong mẫu thấp: Với mẫu tóc, kỹ thuật viên sẽ tách ADN từ gốc nang tóc nơi có các tế bào cùng mạch máu nhỏ li ti có chứa ADN để xét nghiệm. Do đó, có thể thấy, lượng ADN trong mẫu này không nhiều.

– Dễ bị lẫn mẫu, nhiễm mẫu: Khác với mẫu máu hay niêm mạc miệng có bộ thu mẫu và dụng cụ riêng biệt, mẫu tóc nếu không được thu đúng quy trình và làm sạch dụng cụ lấy mẫu, vẫn có khả năng mẫu bị lẫn (mẫu tóc của người này rơi vào phong bì đựng mẫu của người kia), nhiễm mẫu (tay trần của người thu mẫu chạm vào gốc chân tóc, nhíp nhổ tóc chưa được làm sạch có lẫn ADN của người khác…) rất khó cho ra kết quả chính xác. 

Chính vì vậy, tóc là mẫu phẩm xét nghiệm dễ thu thập, đặc biệt là trong các trường hợp bí mật nên được nhiều người lựa chọn hiện nay. Xét nghiệm ADN trên mẫu tóc đạt tới độ chính xác 99,999999%. Tuy nhiên, để mẫu tóc đạt tiêu chuẩn cho kết quả chính xác nhất, khách hàng cần lấy mẫu theo đúng hướng dẫn.

Nguồn: NOVAGEN